KÜLTÜR SANAT MEVSİMİ / SONBAHAR 2017- 2.GÖREV

o   Dünya veya Türk klasiklerinden bir kitap oku ve kitap üzerine bir yazı yaz.

MONTAİGNE – DENEMELER KİTAP YORUMU

Denemeler’i ilk kez ortaokulda okumuştum. O zamanki aklımla da çok sevmiştim. Tabii neredeyse hiçbir şey hatırlamıyordum kitaptan. Geçen gün konuştuğum bir arkadaşım Denemeler’in başucu eseri olduğunu ve her gün birkaç sayfasını okuduğunu söyleyince hiç âdetim olmamasına rağmen kitabı ikinci kez okumak istedim.

Bakın kitabın önsözünde 1 Mart 1580 yılında Montaigne ne demiş:

“Okuyucuya,Okuyucu, bu kitapta yalan dolan yok. Bu kitabı, yakınlarım için bir kolaylık olsun diye yazdım. İstedim ki beni kaybedecekleri zaman (ki pek yakındır) hakkımda bildikleri, daha etraflı ve daha canlı olsun. Kısacası, okuyucu, kitabımın özü benim: Boş vakitlerini bu kadar sudan ve anlamsız bir konuya harcaman akıl kârı olmaz.
Kitabımı az insanlar ve az yıllar için yazıyorum. Uzun ömürlü olabilmesi için daha sağlam bir dille yazılması gerekirdi.”

Yazdığı kitap klasik olan, neredeyse 500 yıl sonra bile okunan ve en önemlisi yeni bir türe adını veren birinin böyle düşünmesi çok ilginç ve güzel değil mi? Neyse ki herkes Montaigne gibi düşünmemiş ve kitabını hakkını vermişler:

*”Denemeler’de gördüğüm her şeyi Montaigne’de değil kendimde buluyorum.” Pascal

*”Yazarların çoğunda yazan adamı görüyorum, Montaigne’de ise düşünen adamı.” Montesquieu

*”Montaigne amma da fikir çalmış benden.” Beranger

Kitapta büyük sultan diye Kanuni’den bahsediliyor. Birkaç yerde daha Türk ifadesi geçiyor.

Bazı cümleler kitapta birkaç kere yazılmış. Çevirmen aynı olmasına rağmen onlarda bile çeviri farkı vardı. Kitaplar için çevirilerin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha anladım. Keşke imkân olsaydı da bütün kitapları orijinal dillerinde okuyabilseydik. Yine de Türkiye İş Bankası Yayınları, Denemeler’i okuyabileceğiniz en güzel kaynak.

Denemeler bir oturuşta bitirilecek bir kitap değil. Her gün bir doz alıp yavaş yavaş tadını çıkararak okumalısınız. Gerçek bir başucu kitabı. Aynı kitabı iki kez okumaktan hoşlanmayan kişiler bile tekrar tekrar okuyabilirler.

Deneme, benim en sevdiğim edebi türlerden biri olduğu için Montaigne’ye özel bir sempati duyduğumu söylemek istiyorum. Benim için en özel yazarlardan biri olarak kalacak.

Kitapta gerek Montaigne’den gerek alıntı yaptığı birçok yazar, şair ve düşünürden altını çizdiğim birçok cümle var. Sözü daha fazla uzatmadan o müthiş alıntılara geçiyorum:

ALTINI ÇİZDİKLERİM: 1. “Bir şey koparır bizden, yıllar akıp giderken.” Horatius

2. Fazla kaçırılan şeyler hep iyi şeylerdir.

3. Bize yaşamı hayat geçtikten sonra öğretiyorlar.

4. Biz pek şaşkın varlıklarız: Filanca hayatını işsiz güçsüz geçirdi deriz; bugün hiçbir şey yapmadım, deriz; Bir şey yapmadım ne demek? Yaşadınız ya! Bu, sizin yalnız başlıca işiniz değil, en parlak en şerefli işinizdir.

5. Aşk dediğimiz şey, arzulanan bir varlıkta bulacağımız tada susamaktan başka bir şey değildir gibi geliyor bana.

6. Bizi yaratan işi hayvanlık saymaktan daha büyük hayvanlık olur mu?

7. İnsanın doğuşunu görmekten herkes kaçar ama ölümünü görmeye hep koşa koşa gideriz.

8. “Ah zavallılar, sevinçlerini suç sayanlar.” Gallus

9. Chilon demiş ki: “Onu(dostunuzu), bir gün kendisinden nefret edecekmiş gibi sevin; ondan bir gün kendisini sevecekmiş gibi nefret edin.”

10. “Ey dostlarım, dünyada dost yoktur…” Aristoteles

11. Sokrates’e birisi için, seyahat onu hiç değiştirmedi, demişler. O da: “Gayet tabii çünkü kendisini de beraber götürmüştür.” Demiştir.

12. İnsanın, mümkünse karısı, çocuğu, parası ve hele sağlığı olmalı ama saadetini yalnız bunlara bağlamamalı. Kendimize dükkânın arkasında, yalnız bizim için bağımsız bir köşe ayırıp orada gerçek özgürlüğümüzü, kendi sultanlığımızı kurmalıyız. Orada, yabancı hiçbir konuğa yer vermeksizin kendi kendimizle her gün baş başa verip dertleşmeliyiz; karımız, çocuğumuz, servetimiz, adamlarımız yokmuş gibi konuşup gülmeliyiz. Öyle ki hepsini kaybetme felaketine uğrayınca onlarsız yaşamak bizim için yeni bir şey olmasın. kendi içine çevrilebilen bir ruhumuz var; kendi kendine yoldaş olabilir; kendi kendiyle, çekiş dövüş, alışveriş edebilir. Yalnız kalınca sıkılır, ne yapacağımızı bilmez oluruz diye korkmamalıyız.

13. “Vah vah! Nasıl olur da insan bir şeyi

Kendinden daha çok sevmeye kalkar?” Terentius

14. “Tanrılar vardır dedim ve diyeceğim her zaman

Ama insan işleriyle uğraştıklarına inanmam.” Ennius

15. Kötülüğün beterini kötülük eden görür. (Bir atasözü)

16. “Acı, masuma da yalan söyletir.” Publius Syrus

17. Ölümün bizi nerede beklediği belli değil, iyisi mi biz onu her yerde bekleyelim.

18. İnsan kötü şeyleri bilmediği, beceremediği için değil, canı istemediği için yapmamalı.

19. “Böyle azgınlıkları vardır halkın;

Her ülke nefret eder komşusunun Tanrılarından

Ve inanır gerçekliğine yalnız kendi Tanrılarının.” Juvenalis

20. Sokrates’in karısı: “Ah! Bu insafsız yargıçlar! Seni haksız yere öldürüyorlar.” diye ağlayıp sızlanırken, Sokrates: “Ya haklı olarak öldürseler daha mı iyi olurdu?” demiş.

21. “Sahibine göre değişir bir şeyin kıymeti,

Zarar görürse kötüdür, yarar görürse iyi.” Terentius

22. Bütün dertlerin bittiği yere(ölüm sonrası) gideceğiz diye dertlenmek ne budalalık!

23. “Doğumla ölüm başlar; son günümüz ilkinin sonucudur.” Manilius

24. Dünyaya geldiğiniz gün bir yandan yaşamaya, bir yandan ölmeye başlarsınız.

25. Ölüm size ne sağken kötülük eder, ne ölüyken; Sağken etmez çünkü hayattasınız; ölüyken etmez çünkü hayatta değilsiniz.

26. Doya doya yaşamak yılların çokluğuna değil, sizin gücünüze bağlıdır.

27. Paranın saklanılması, kazanılmasından daha zahmetli bir iştir.

28. İnsan bir şeye inandı mı ona, başkasını da inandırmayı bir borç sayar.

29. Bana sorarsanız ruhlarımız 20 yaşında ne olabileceklerini belli eder; bütün yetkilerini gösterirler. Bu yaşa kadar kudretini açıkça belli etmemiş bir ruhun ondan sonra belli ettiği görülmemiştir.

30. Cimriliği yaratan yoksulluk değil zenginliktir daha çok.

31. Tabiatın insanlara en adilce dağıttığı nimet akıldır derler çünkü hiç kimse akıl payından şikâyetçi değildir.

32. Tehlikelerden kaçınmakta aşırı telaşa düşmek kendimizi tehlikenin kucağına atmanın en kestirme yoludur.

33. Oysaki insan sevincini büyüterek anlatmalı, üzüntülerini kısaltarak.

34. Hırsızlığın çirkinliği, çalınan şeye göre değişmez ki: Ha altın çalmışsın ha bir iğne. “İğne çaldı ama altın çalmak aklına bile gelmez.” diyenlere benim diyeceğim şudur: “İğneyi çaldıktan sonra niçin altını da çalmasın?”

35. “Erdemli olmayı göze al; bu yola gir;

İyi yaşamayı sonraya bırakan; yolunda bir ırmağa

Rastlayıp da akıp geçmesini bekleyen köylüye benzer;

Irmak hiç durmadan akıp gidecektir.” Horatius

36. Hiçbir hekim dostlarının bile sağlığından hoşlanmaz, hiçbir asker de yurdundaki barıştan. Daha da kötüsü herkes içini yoklasa görür ki gizli dileklerimizin birçoğu başkasının zararına doğar ve beslenir.

37. Aristippos kendisinden çıkmış olan çocuklarını nasıl olup da sevmediği söylenince tükürmüş ve demiş ki: “Bu tükürük de benden çıktı; bitler, kurtlar da çıkıyor benden!”

38. Yaşamımızı ölüm kaygısıyla, ölümümüzü de yaşama kaygısıyla bulandırıyoruz.

39. İnsanların en güç inandığım tarafı değişmezlik, en kolay inandığım tarafları da değişirliktir.

 40. “İyilikler insana, karşılığını verebileceğini sandığı sürece hoş gelir. Bu ölçüyü aştılar mı onları minnetle değil kinle karşılarız.” Tacitus

41. Derler ki, uzun süren hayat, hayatların en iyisi değildir, uzun sürmeyen ölümse ölümlerin en iyisidir.

42. İki alışveriş(dostluk ve aşk) rastlantılara ve başkalarına bağlıdır; biri aramakla bulunmaz kolay kolay, öteki yaşla solar gider.

43. İyileşmek elinde olan bir hastaya acınmaz.

44. Ne gariptir, şairlerimiz şiir yargılamasını, yorumlamasını bilenlerimizden çok daha fazla.

45. Bana doğru gelen hiçbir şey yoktur ki yanlış gibi de gelmesin.