DOSTOYEVSKİ – YERALTINDAN NOTLAR

Birkaç ay önce Ankara Devlet Tiyatrosu Adana’ya turneye gelmişti. Dostoyevski romanı Yeraltından Notlar’ı tiyatroya uyarlamışlardı. Oyunu büyük bir beğeniyle izledim. Ankara Devlet tiyatrosu zaten kendini ispatlamış, belki de Türkiye’nin en iyi devlet tiyatrosu. Metin de sağlam olunca soluksuz izlenecek bir oyun çıkmıştı ortaya. Oyunun büyük kısmında uzun monologlar vardı. “Eğer oyunun metni elimde olsa birçok cümlenin altını çizerim.” diye düşündüğümü hatırlıyorum. Oyunun metnini değil ama uyarlandığı romanı okudum.

Kitap iki bölümden oluşuyor. İlk bölümde 40 yaşındaki kahramanımızın kendi kendine konuşmasını okuyoruz. Bu bölüm biraz sıkıcı ve anlaşılması güç ama ikinci bölümde karakter 24 yaşındayken başından geçen olayları anlatmaya başladığında kitap hem hızlanıyor hem de diyaloglarla okunması daha kolay oluyor. İlk 44 sayfa hoşunuza gitmese de kitabı bırakmamanızı tavsiye ederim.

Ben kitabı İş Bankası Hasan Ali Yücel Klasikleri serisinden okudum. Kitabın çevirmeni Nilay Yalaza Taluy. Çeviriyi beğendiğimi söyleyemeyeceğim. Cümleler çok uzun ve anlaşılmazdı. Çok kötü bir yorum yapmak istemiyorum çünkü yazarın üslubundan da kaynaklanıyor olabilir bu durum. Siz Yeraltından Notlar ya da Dostoyevski’nin başka bir kitabını farklı bir yayınevinden okudunuz mu? İş Bankası Klasiklerini severim ama farklı bir yayınevini önerirseniz ona da bir şans vermek isterim. Yazarın Budala ve Karamazov Kardeşler kitaplarının İletişim Yayınları baskısı elimde var. Onları okuduktan sonra Dostoyevski’yi nereden okuyacağıma karar vereceğim.

Kitabın sonu tiyatroda değiştirilmişti. Oyundaki son daha çarpıcı ve akılda kalıcıydı. Sanırım böyle olması için sonunu değiştirmişler.

Kitapta Gogol’ün Neva Caddesi, Ölü Canlar, Bir Delinin Güncesi gibi birçok eserine ve karakterine atıf var. Dostoyevski’nin “Hepimiz Gogol’un paltosundan çıktık.” dediği ve yazara olan beğenisi düşünüldüğünde ondan etkilenmesini, eserlerinde ona yer vermesini normal karşılıyorum.

Dostoyevski’nin ruhsal betimlemelerini, insanlık hallerini okumak bana çok iyi geldi. Hepimiz yaşıyoruz, çevremizde birçok insanla iletişim kuruyoruz ama işte o insanları böyle her zerresine kadar anlatınca Dostoyevski oluyorsunuz. İnsan karakter tahlilinde Dostoyevski ve Stefan Zweig’i tek geçiyorum.

Klasik kelimesinin hakkını sonuna kadar veren bu eseri herkes okumalı. Siz Yeraltından Notlar’ı okudunuz mu? Beğendiniz mi? Okumayı düşünüyor musunuz? Yorumlarınızı bekliyorum. Yeni yazılarda görüşmek üzere.

ALTINI ÇİZDİKLERİM: 1. Cinayetlerde en usta incelikler gösterenlerin çoğu zaman en medeni adamlar olduğuna hiç dikkat ettiniz mi?

2. Kim olursa olsun, insan daima, her yerde akılla çıkarın buyurduğu gibi değil, canının istediği gibi hareket etmeyi sever; arzularımızın çıkarımıza tamamıyla ter düşmesi de mümkün, hatta bazen zorunludur.

3. İnsana yalnız keder, acı batar da saadetimizi fark edemeyiz.

4. Bazı kadınlar vardır, kocalarını ne kadar çok severlerse o kadar kavga çıkarırlar.

5. İnsan önce kendisi yaşamayı öğrenmeli, ondan sonra başkalarını kınamaya kalkışmalıdır.

6. Zoraki, yapmacıklı, kitap gibi konuştuğumu biliyordum ama ancak “Kitap gibi” konuşabiliyordum.

7. “Evime hür, başın dik olarak,

Evimin kadını olarak gir.” Nekrasov

8. Beni kıyamet kopmasıyla çaysız kalmam arasında seçim yapmak zorunda bıraksalar dünya yıkılsa umurumda olmayacağını ama çayımdan vazgeçmeyeceğimi haykırırdım.

9. Kolay elde edilmiş bir saadet mi yoksa insanı yücelten ıstırap mı daha iyidir? Evet, hangisi daha iyi?